Saç yapısı,Saç dökülmesi ve Kellik
Saçlarımızla ilgili dert ortağımız kuaförlerdir. Saçımızın niye uzamadığını, neden döküldüğünü ya da neden kırıldığını berberlere sorar, ne kadar matlaştığını veya bir türlü şekil almadığını sadece onlara anlatırız. Kuaförler de saçlarımızın baş sırdaşı, hatta birçok sorunumuzu dinleyen çok yönlü bir doktor gibi sabırla bizi memnun kılıp moralimizi yükseltmeye çalışırlar. Tecrübeli kuaförler saçları ve özellikle saç kozmetiklerini iyi tanır ve bilirler. Ancak saç sağlığının kozmetik olmaktan ziyade tıbbî bir konu olduğu genellikle göz ardı edilir.
Saç güzelliği önce tıbbî, sonra kozmetik bir konudur
Saç sağlığı tamamen cilt hekimliğinin alanı içine girer. Saç, insan güzelliğindeki inkâr edilmez katkısıyla bir taraftan kozmetik sektörünü, hastalık ve sağaltım yöntemleriyle de dermatologları ilgilendiren bir konudur ve cildin oldukça önemli bir parçasıdır.
‘Terminal tüyler” olarak saçlar Her saç teli bir folikül içinde doğar. Buna kıl kökü veya kıl kesecikleri de denebilir. Saç yapısında yoğun olarak keratin bulunur. Keratin dayanıklı bir proteindir ve sert bir tabaka oluşturur. Saç ve tırnakları kuvvetli kılan, sert tutan, yapısındaki keratindir.
Saçlar imajımız olmasından çok, saçları güneş ışınlarından korumak ve vücut ısısını dengelemek için yaratılmıştır. Saçlı deride ortalama olarak 80.000 – 120.000 arasında kıl kökü ( folikül ) bulunur. Bu sayı sarı saçlarda daha fazla, kızıl saçlılarda biraz daha azdır. Aslında insan vücudunun tümü, kıl folikülleri ile kaplıdır. Bunun tek istisnası, ağız, avuçlar ve ayak tabanlarıdır. Yani esasında bütün vücudumuz tüylerle doludur fakat bu tüylerin hepsi görünmez.
Görünen kıllar, terminal tüylerdir. Saçlar, kaşlar, sakal, koltukaltı ve kasık tüylerinin tümü terminal tüylerdir. Bunlar sert ve dayanıklıdır. Ayda ortalama bir santim uzarlar ve sarı, kızıl, siyah, kumral gibi çeşitli renklerde olurlar.
Vellus kılları görünmeyen tüylerdir. Bunlar tüm vücudu kaplayan renksiz,ince, kısa tüylerdir. Bu tüyler uzamaz. Vücudu kaplayan tüylerin çoğu vellus olduğundan, insan tüysüz gibi görünür.
Saçlar da tatil yapar
Tüm kıllar gibi saçlar da devamlı uzayamazlar. Saçların yaşamı periyodik olarak, aktif (anajen), ara devre (katajen) ve dinlenme (telojen) dönemlerinden geçer. (Kitabımızın “Epilasyon” bölümünde, kıl anatomisi ve kılların uzama dönemleri hakkında oldukça geniş bilgi yer almaktadır.)
Saçlar, genellikle 2-5 yıl süreyle aktif dönemde kalırlar. Bu süre içinde uzayıp, güçlenirler. Saçlı deride herhangi bir sorun yoksa, saç tellerinin yaklaşık % 90’ı aynı anda milimetrenin üçte biri kadar uzar. Bir müddet sonra saçın uzaması durur ve saçların zayıfladığını düşünürüz. Oysa büyük bir ihtimalle, saçlar katajen yani ara devreye girmiştir. Katajen dönem günlerle ifade edilen kısa bir dönemdir. Ardından hemen dinlenme dönemi yani telojen evreye geçer. Bu evre ortalama olarak 2-4 ay kadar sürer. Sonunda saç yeniden aktif döneme girer ve dinlenme dönemindeki saç telleri dökülmeye başlar. Tüm saçımızın yüzde 10’u kadarı genelde dinlenme döneminde bulunurlar.
Bir saç teli dinlenme döneminde iken, yanındaki saç teli ise aktif dönemde olabilir. Bu hareketlilik sayesinde başımız saçsız kalmaz.
Özetle ifade edilecek olursa, saçların yüzde 90’ı 2-5 yıl süreyle devamlı olarak uzar. Sonra birkaç gün ara devrede kalır ve bunu takip eden dönemde 2-4 ay kadar dinlenmede kalır. Saçın cansızlaştığını ve uzamadığını fark ettiğimiz bu süre zarfında saçlar dökülmez. Yeniden 2-5 yıl arasında devam edecek olan aktif dönem başladığında kafa derimizi yeni saçlar kaplar. Eski saçlar da dökülerek de nöbeti yenilere bırakır.
Saçın uzama, dinlenme, dökülme döngüsü
Dökülen saçlar
Lavaboda veya duşta dökülen saçlarımızı gördüğümüzde morelimiz oldukça bozulur. Oysa bunlar genellikle ölü saç telleridir. Büyük bir ihtimalle, yeni canlı saçların çıkması için dökülmesi gereken saçlardır. Her gün 50 – 100 tane kadar saç telinin dökülmesi normal kabul edilir. Nasıl sayacaksınız bilmem ama, günde 100 taneden fazla saç teli dökülürse, bu durumda doktora başvurmak gerekir.
Mevsimler
Saçlarını boyayanların çok iyi bileceği gibi, saç ayda ortalama 1 cm uzar. Yaz ve ilkbaharda saçların daha hızlı uzadığı fark edilir. Sonbaharda ise ağaçların yaprakları dökülürken, saçlar da onlara özenmiş gibi davranır…
